de geboorte
Moederloze dieren opvangen
voeding voor een joey

geboorte Bennett wallabie(© Helma van Dijk)

geboorte Bennett wallabie(© Helma van Dijk)

geboorte Bennett wallabie(© Helma van Dijk)

geboorte Bennett wallabie(© Helma van Dijk)

Bennett wallabie in de buidel 14 dagen na de geboorte (© Helma van Dijk)

Bennett wallabie in de buidel 14 dagen na de geboorte (© Helma van Dijk)

de geboorte

Het belangrijkste verschil tussen buideldieren en andere zoogdieren ligt in de ontwikkeling van het jonge dier, zowel voor als na de geboorte. Het embryo is niet met het moederlichaam verbonden door middel van een placenta of moederkoek, zoals bij andere zoogdieren wel het geval is. Na een zeer korte draagtijd wordt het jong geboren en het is dan nog heel klein. Het larvale jong blijft alleen in leven dank zij een buitengewone verzorgingsmethode van de moeder: het verblijft de eerste tijd in haar buidel. Alleen Marsupialia hebben zo’n buidel. De naam zegt het trouwens al, want marsupium betekent in het Latijn buidel of zak.

De relatieve grootte en de bouw van de buidel variëren bij de verschillende buideldiersoorten. Bij de carnivore buideldieren bijvoorbeeld is de buidel slechts rudimentair en kan hij tot acht jongen bevatten – voor een korte tijd. Andere soorten, waaronder de koala en de wombat, hebben een buidel die naar achter opengaat. De kangoeroes hebben de grootste en meest efficiënte buidel. Zij krijgen maar één jong tegelijk en dat verblijft maanden in de buidel. Er zijn wel gevallen bekend waarin een kangoeroewijfje twee jongen tegelijk kreeg, maar dat is toch een grote zeldzaamheid.

Sinds 1629, het jaar waarin de buideldieren zijn ontdekt, heeft men allerlei theorieën geponeerd wat betreft hun geboorte, en nog in onze tijd zijn er meer onjuiste verhalen in omloop over de geboorte van buideldieren en speciaal van kangoeroes, dan over welke ander onderwerp in de Australische natuurlijke historie.

grijze met jong

grijze met jong

Een van de meest verbreide misvattingen is wel dat het jong in de buidel ter wereld komt, en zelfs mensen die dagelijks in contact komen met kangoeroes, houden vol dat dit werkelijk zo gebeurt. De theorieën over hoe dit precies in zijn werk gaat, zijn legio en soms heel kleurrijk en ingenieus. Het is wel te verklaren waarom sommige van die theorieën zo moeilijk uit te roeien zijn. Een oorzaak is dat een buideljong, zelfs wanneer het maar enige uren oud is, zich zo stevig heeft vastgehecht aan de tepel dat het niet dan met grote moeite en zwaar letsel kan worden losgetrokken.

Na 1890 raakte de toedracht van de geboorte van de kangoeroe bekend, maar pas in de eerste jaren na 1960 ontdekte men de details van dit proces. De verschillende stadia zijn vastgelegd op de gevoelige plaat en op een film met de resultaten van onderzoekingen betreffende de rode kangoeroe, gemaakt door de biologen dr. G.B.Sharman en H.J.Frith van de Division of Wildlife Research of the Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization.

 Bennett wallabie( met tweeling © Helma van Dijk)

Bennett wallabie ( met tweeling © Helma van Dijk)

Bennett wallabie ( met tweeling © Helma van Dijk)

Bennett wallabie ( met tweeling © Helma van Dijk)

De jongen van buideldieren komen op dezelfde manier ter wereld als de jongen van andere zoogdieren, al worden zij na de geboorte op een totaal andere wijze verzorgd.  Het pas geboren jong is uiterst klein, roze en volkomen hulpeloos, en het lijkt in geen enkel opzicht op de ouders. Het grootste buideldier, de kangoeroe, is bij zijn geboorte een boonvormig ‘voorwerp’ met een gewicht van nog geen gram en een lengte van minder dan één centimeter. Niets in dit jong doet vermoeden dat het kan uitgroeien tot een reus van bij de zeventig kilo en ruim twee meter.

Na een dracht van 35 à 38 dagen bij de kangoeroe (bij wallaby 28 à 32 dagen) wordt het jong geboren. Het is dan nog geen centimeter lang en heeft ogen noch oren. De achterpoten en staart, die later zo geweldig zullen uitgroeien, zijn nog maar stompjes. De voorpoten daarentegen zijn goed ontwikkeld. Het jong gebruikt deze om zich een weg te banen door de vacht van de moeder naar de buidelopening. De afstand van vijftien centimeter legt het af zonder hulp van de moeder. Het werkt zich naar binnen, zoekt een van de drie niet gezwollen tepels en neemt deze in de mond. Aan de vierde tepel zuigt het jong van een jaar  daarvoor nog, en deze is daardoor te gezwollen voor de pas geboren ‘kangoeroelarve’.

De jonge grijze kangoeroe groeit langzaam, langzamer dan de meeste buideldieren. In de eerste zes maanden na de geboorte verraden alleen een geleidelijk zwellen van en af en toe een beweeg in de moederbuidel zijn aanwezigheid. Als het jong zes maanden oud is steekt het voor het eerst zijn kop naar buiten. Het begint nu een vacht te krijgen, maar zijn oren zijn nog week en slap. Deze eerste blikken op de wijde wereld duren maar kort, want bij de minste aanleiding trekt de kleine kangoeroe zijn kopje terug in de warme beschutting van de buidel.

Met acht maanden is het jong geheel bedekt met een dikke, zachte vacht. De tijd breekt aan voor de eerste verkenningen. Zijn moeder zet hem buiten de deur. Het jong is nog onhandig en struikelt over zijn eigen poten. Maar een jong leert snel. Hij is er al gauw achter wat hij met die lange achterpoten moet beginnen. Elke dag krijgt hij meer zelfvertrouwen.

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

Wist je dat…

… een vrouwelijke wallaby twee soorten moedermelk op hetzelfde moment kan maken? Het kan zo zijn, dat ze een jong heeft van negen maanden oud. Dit jong gaat de buidel in en uit. Hij drinkt nog steeds moedermelk en eet al wat van planten. In die buidel kan ook al een nieuw jong zitten. Deze is zo groot als een tuinboon en drinkt alleen maar moedermelk. Beide jongen krijgen dan hun eigen moedermelk.

Het jong blijft 6,5 tot 10,5 maanden in de buidel. Moeder en kind blijven daarna nog minstens 6 tot 12 maanden bij elkaar.

 

 

Moederloze dieren opvangen

Wat te doen als een kangoeroe jong (joey) verlaten van zijn moeder in de wei ligt? Of als een moeder dood is gegaan en het jong leeft nog?

Kangoeroes zullen in stressvolle situaties hun joey al snel uit de buidel gooien. Door  afkoeling raakt het jong snel verzwakt en het jong kan dan niet meer op eigen kracht weer in de buidel te kruipen. Het is dan ook van groot belang de joey zo snel mogelijk weer terug te krijgen in de buidel van zijn moeder. Uiteindelijk kan niemand beter voor de joey zorgen dan de moeder zelf.

Als de moeder nog leeft is het belangrijk het jong zo snel als mogelijk weer met zijn moeder wordt herenigd zodra het jong weer op krachten is.  Het belangrijkste is dat het jong zo snel mogelijk weer warm wordt. Het jong kan het beste op de buik onder de trui van de verzorger weer op temperatuur komen. Een elektrisch warmtekussen kan ook prima dienst doen.

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

Invangen van wallaby’s zonder stress

Ook wallaby’s lopen zelf de transportbox in. De onnodige stress van het vangen en vastpakken van de dieren is geheel overbodig. Maak een sluis van een cm of 50/60 breed en ongeveer 2 meter lang. Zet op het einde de box haaks op het gangetje, strooi goed hooi op de vloer zodat de overgang naar de box niet wordt opgemerkt. De dieren zullen zonder problemen de box inlopen. Doordat de dieren niet in mensenhanden zijn geweest, zullen zij ook eenmaal in de transportbox gelijk al veel rustiger zijn.

 

Verstoten joey terug plaatsen in de buidel

Men kan er voor kiezen om het moederdier te vangen. Een persoon houdt de moeder vast de ander plaatst vervolgens de joey terug in de buidel. Het mag duidelijk zijn dat deze handeling veel stress zal oproepen. Niet vreemd dan ook dat het terug plaatsen onder dwang zelden een succes wordt.

Beter is het om de joey zo snel mogelijk weer op krachten te krijgen. Het liefst binnen 24 uur. Als de joey voldoende is aangestrekt  en het letterlijk weer in staat is om op eigen benen te staan, brengt men deze terug in de wei. Voorwaarde is wel dat er geen stress situatie meer bij het moederdier aanwezig is. Zet het jong op de grond, het liefst in de buurt van z’n moeder en loop zelf zo ver mogelijk weg. De joey die zich nu weer verlaten voelt zal geluidjes gaan maken en onbeholpen rond huppen. Deze geluidjes zullen door z’n moeder onherroepelijk worden herkend. Ze zal zich geen moment bedenken en in een paar sprongen bij  haar jong zijn. Ze zullen elkaar even besnuffelen. De moeder neemt vervolgens een juiste houding aan zodat het jong zonder enige twijfel in haar buidel kan duiken.

Deze hereniging is volkomen natuurlijk en bijna altijd succesvol.

Warmte Als een joey te lang uit de buidel van zijn moeder is koelt het jong snel af. Zelf is het nog niet in staat de lichaamstemperatuur op pijl te houden.

Voor de volwassen Bennett’s wallaby is de normale lichaamstemperatuur 36˚C voor een joey (kangoeroejong) is dit 37˚C. Wanneer de lichaamstemperatuur onder de 24˚ C daalt  ,zal het verlies van lichaamsfunctie onomkeerbaar zijn. Deze lichaamsfuncties komen ook niet meer terug, dit is dus dodelijk.

Indien de lichaamstemperatuur van de wallaby boven de 38˚C stijgt, is er sprake van hyperthermie ( Extreme oververhitting).

 

voeding voor een joey

wombaro Roo Feeding Guide

wombaro Roo Feeding Guide

Gebruik nooit koemelk of geitenmelk etc.!!! Alle melksoorten die voor ons binnen handbereik liggen bevat veel lactose. Geef dit NIET aan u joey (kangoeroe jong).

Lactose is dodelijk voor deze dieren!

Voor nood kan men voor korte tijd eventueel een lactose- vrije kunstmelk gebruiken. De hoeveelheid melk zal afhangen van de soort dat men gebruikt. Wel kan men ervan uit gaan dat een joey 10% tot 15% van zijn lichaamsgewicht aan melk c.q. vocht per dag nodig heeft.

Er is speciaal voor kangoeroes / wallabies melkpoeder te verkrijgen met de juiste samenstelling. Tevens kangoeroe en wallaby’s speentjes. Dit zijn zachte lange speentjes. Deze worden door de joey’s goed aangenomen. Doordat de speentjes erg zacht zijn, kunnen ze ook geen beschadigingen aan het mondje veroorzaken. Een goed alternatief voor een speentje is het gebruik van een fietsventiel. Dit is altijd beter dan het forceren met een speentje, dat te groot of te hard is. Bij het te veel forceren kan men behalve veel stress ook de mond beschadigen, met alle gevolgen van dien.

Bennett wallabie met tweeling (© Helma van Dijk)

Bennett wallabie met tweeling (© Helma van Dijk)

Lactose = Melksuiker Kangoeroe- en wallaby- joey’s zijn niet in staat om lactose (melksuiker, hoofdbestanddeel van de koolhydraten van de melk) te verteren.. De dieren missen het enzym lactase. Dit is een enzym dat er normaal voor zorgt dat lactose wordt gesplitst in twee eenvoudige suikers: glucose en galactose, zodat het opgenomen kan worden in het lichaam. Het lichaam gebruikt deze suikers als energie.

Als de lactose niet wordt af gebroken en dus niet wordt opgenomen komt het terecht in het maag- darmkanaal waar het gaat gisten. Tevens  kan het in de bloedbaan terecht komen. In het bloed gaat het zich opstapelen en kristalliseren. Deze kristallen zoeken zich een baan naar zacht weefsel om zich vervolgens hierin vast te zetten. Ooglenzen hebben dit zachte weefsel. Het vastzetten van de kristallen op de lens geeft een vertroebeling met blindheid tot gevolg. Als men stopt met het geven van melk met lactose zal het verder vertroebelen van de lens tot stilstaan komen, maar de grauwe staar zover al aanwezig zal niet meer verdwijnen. Behalve blindheid veroorzaakt lactose bij deze dieren ernstige misselijkheid, overmatig gas- en zuurproductie, buikkrampen en diaree.

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

Bennett wallabie met joey (© Helma van Dijk)

 

In de tabel ziet u een overzicht met hoeveelheden lactose in verschillende melksoorten. Tevens een vergelijking van andere stoffen o.a. vetten en eiwitten.

SOORT VET % EIWIT % EIW. /VET LACTOSE % AS % TOTAAL VASTE STOF %
Aap 3.9 2.1 0.6 5.9 2.6 14.5
Antilope 1.3 6.9 5.3 4 1.3 25.2
Bizon 1.7 4.8 2.8 5.7 0.96 13.2
Buffel, Filippijnse 10.4 5.9 0.6 4.3 0.8 21.5
Buidelrat, Am. 6.1 9.2 1.5 3.2 1.6 24.5
Cavia 3.9 8.1 2.1 3 0.82 15.8
Dolfijn 14.1 10.4 0.7 5.9 30.4
Ezel 1.2 1.7 1.4 6.9 0.45 10.2
Geit 3.5 3.1 0.9 4.6 0.79 12
Hert 19.7 10.4 0.5 2.6 1.4 34.1
Hond 8.3 9.5 1.1 3.7 1.2 20.7
Kangoeroe 2.1 6.2 3 Spoor 1.2 9.5
Kameel 4.9 3.7 0.8 5.1 0.7 14.4
Kat 10.9 11.1 1 3.4 25.4
Koe: Ayrshire Brown Swiss Guernsey Holstein Jersey Zebu 4.1 4.0 5.0 3.8 5.5 4.9 3.6 3.6 3.8 3.3 3.9 3.9 0.9 0.9 0.8 0.9 0.7 0.8 4.7 5.0 4.9 4.9 4.9 5.1 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.8 13.1 13.3 14.4 12.2 15.0 14.7
Konijn 12.2 10.4 0.8 1.8 2 26.4
Nerts 8 7 0.9 6.9 0.7 22.6
Olifant 15.1 4.9 0.3 3.4 0.76 26.9
Paard 1.6 2.7 1.7 6.1 0.51 11
Rat 14.8 11.3 0.8 2.9 1.5 31.7
Rendier 22.5 10.3 0.5 2.5 1.4 36.7
Schaap 5.3 5.5 1 4.6 0.9 16.3
Varken 8.2 5.8 0.7 4.8 0.63 19.9
Walvis 34.8 13.6 0.4 1.8 1.6 51.2
IJsbeer 31 10.2 0.3 0.5 1.2 42.9
Zeehond 53.2 11.2 0.2 2.6 0.7 67.7

Vroeg of laat zal Lactose dodelijk zijn voor joey’s.